تاثیر نماز بر اختلالات هیستریک

ارتباط هیستریک با پدیده نیرومند تلقین
" اختلالات تجزیه ای و تبدیلی" که برای سهولت بیان در این مقاله(۱) مانند منابع قدیمی تر علمی، با اصطلاح کلی "هیستری"(hysteria) خوانده می شوند، دلالت بر طیف گسترده ای از انواع بیماری های جسمی و روانی دارد که در ارتباط با مفهوم "تلقین" هستند.

منفعت طلبی، جلب توجه اطرافیان، نیازمندی عمیق به مهر و محبت، حذف خاطرات بد و مقابله با تجربه های نامطلوب و تلخ زندگی و مسائل بسیار دیگری از این قبیل سبب می شوند شخصبه صورت "ناخود آگاه" (یعنی بدون آن که خودش متوجه باشد) علائم بیماری های مختلف جسمی و روانی را تقلید کند و در واقع به یک حالت هیستریک مبتلا گردد؛ ارتباط ظریف حالات هیستریک با پدیده نیرومند تلقین، توجیه کننده قضیه در تمام موارد است.

مثال ساده اختلالات هیستریک 
سرباز جنگی را تصور کنید که اظهار می دارد نابینا شده است. معاینات انجام شده بر روی وی چنین چیزی را ثابت نمی کند. این اظهار ممکن است ناشی از فضای استرس آور جنگ می باشد و ممکن است پس از ترک فضا و درمان هیستری به حالت عادی خود برگردد. اختلال هیستری ممکن در ناتوانی سایر اعضای بدن نیز صدق کند.

شخصی که در یک محیط بسیار پر سر و صدا و شلوغ ، کار یا زندگی می کند ممکن است به طور ناگهانی دچار ناشنوایی کامل(کری عصبی) گردد، حال آن که دستگاه شنوایی او کاملا طبیعی و سالم است و هیچ اشکالی در آن دیده نمی شود.

یا کودکی را در نظر بگیرید که از ورود به مدرسه، متنفر است، اما هنگامی که مجبور به رفتن مدرسه می شود، هر صبح قبل از حرکت، دچار دردهای شدیدی می شود که با معاینات پزشکی، مشکلی دیده نمی شود. یا زن جوانی که دوست ندارد همسرش او را در خانه تنها بگذارد، به همین دلیل به طور ناخودآگاه، دچار حملات شدید تهوع و استفراغ و ... می گردد.

البته لازم به توجه است که حالات هیستریک معمولا در افرادی به وقوع می پیوندد که دارای شخصیت های خاص و به شدت تلقین پذیر(هیستریونیک) هستند.

تفاوت مفهوم هیستری با مفهوم تمارض
ضمنا باید توجه داشت که مفهوم هیستری با مفهوم تمارض(تظاهر به بیماری کردن) به کلی متفاوت است، چرا که شخص هیستریک واقعا و بدون آن که خود بخواهد، علائم بیماری ها را تقلید می کند، اما شخص تمارض کننده، خود به خوبی می داند که بیمار نیست، اما به دلایلی تظاهر به بیماری می کند.

علائم  اختلالات هیستریک
مبتلایان به اختلالات هیستریک، ممکن است علائم هر بیماری جسمی و روانی را تقلید نمایند،
مثلا دچار فلج شوند،
به حملات صرع مبتلا گردند،
کور شوند،
هویت خود را فراموش کنند
علائم بیماری های روانی مختلف را نشان دهند .
فقدان حس مانند لمس، بویایی و …
از دست دادن شنوایی یا بینایی
ضعف عضلات بدن
عدم وجود تعادل در راه رفتن
فلجی یا بی حسی اندام ها
غش کردن

اختلالات هیستریک درافراد کاملا سالم
لازم به توضیح است که این اختلال به شکل کم و بیش طبیعی، در افراد کاملا سالم نیز ممکن است به چشم بخورد؛ به عنوان مثال یکی از شایع ترین جلوه های آن در میان برخی از دانشجویان پزشکی دیده می شود که ضمن ورود به هر بخش آموزشی جدید در بیمارستان، علائم بیماران آن بخش را در خود می یابند!

مثلا در ورود به بخش قلب، احساس می کنند که صدای قلبشان غیر طبیعی است، یا در ورود به بخش روماتولوژی(بیماری های روماتیسمی) احساس درد شدیدی در زانو و سایر مفاصل خود می کنند و یا در ورود به بخش روانپزشکی، گمان می کنند که دچار یک بیماری شدید روانی ، مثلا اسکیزوفرنی(جنون جوانی) هستند!

مرکز همه توجهات در فرد مبتلا به هیستریک
زیر بنای بروز اختلالات هیستریک این است که مبتلایان به این اختلال، نیاز مفرطی به جلب توجه اطرافیان دارند و حتی می خواهند مرکز همه توجهات قرار بگیرند. این افراد نیاز مبرمی به محبت و تایید اطرافیان در خود احساس می کنند که البته ارضای این نیاز برای اطرافیان بسیار دشوار است و احیانا هم اگر این توجه و محبت به وسیله کسی به آن ها داده شود ،آن وقت شروع به امتحان آن فرد می کنند، تا حدی که اغلب منجر به بازگرفتن محبت(توسط شخص محبت کننده) می شوند.(۲)
 

تاثیر نماز بر اختلالات هیستریک

صرفه اقتصادی نماز در درمان هیستریک

بر این اساس چنانچه انسان، پیوسته کسی را در دسترس داشته باشد که آن شخص را قدرتمندترین قدرتمندان و در عین حال مهربان ترین مهربانان بداند و متوجه باشد که آن قدرتمند مهربان پیوسته به او نگاه می کند و به امور او بیش از هرکسی آگاه است و از هیچ نعمت و محبتی نسبت به او دریغ نمی کند، دیگر هرگز محبت و عشقی را از غیر او، انتظار نخواهد داشت،

در نتیجه احتمال ابتلا به هیستری در مورد او بسیار کم خواهد بود و این صفت (انتظار نداشتن عشق و محبت جز از خدا) صفت بندگان خالص خدا و نمازگزاران حقیقی است.

آنان که معنی "اذکرونی اذکرکم" را به خوبی دریافته اند و می دانند که در مقابل لبیک آنها به پروردگار عالم(در اقامه نماز و ذکر روزانه پروردگار)، خدای تبارک و تعالی نیز به آنان توجهی فوق حد تصور می کند.

تاثیر نماز بر آشفتگی در کاهش هیسترینگ
نماز ذکر و یاد خدا بوده و زندگی انسان را از آشفتگی نجات می دهد و باعث دوری از استرس و یاس و ناامیدی شده به انسان آرامش و طمانینه می بخشد که ره آورد نماز است و خداوند به کسانی که دارای چنین آرامشی هستند شان ویژه ای قائل می شود این آشفتگی در زندگی امروز بیشتر به چشم می خورد.

.درگیر بودن انسان به گرفتاریهای متعدد و نداشتن یک منبع آرامش قاعدتا انواع آشفتگی را بوجود می آورد لذا این خودش زمینه ای است هم برای بیماریها که اگر اهل دعا و نماز باشیم .یقینا به منبع آرامش اشفتگی توجه خواهیم کرد.

تاثیر نماز بر بی خوابی در کاهش هیسترینگ
اگر اهل تقوا و معرفت باشیم آداب خوابیدن را در زندگی رعایت خواهیم کرد .هم برای عبادت و هم برای رسیدگی به امور زندگی،متاسفانه امروزه به خاطر وجود امکانات زیاد و آسایش زیاد مثل مبایل و تلویزیون آرامش را از خود سلب کرده ایم  و بیشتر دچار استرس و نگرانی و بی خوابی شده ایم.

این قضیه حالت عمومی دارد و همه ی خانواده ها را دچار کرده است.انواع بیماریها به سراغمان آمده و مناسفانه نمی تواتیم از وقت و زمان بهترین بهره را ببریم.

آداب خواب را رعایت کنید، از جمله: وضو گرفتن، خواندن سوره‌های توحید و معوذتین‌، ذکر صلوات و تسبیحات اربعه و تسبیح حضرت زهرا (س)، آیت‌الکرسی‌، بخصوص خواندن آیه آخر سوره کهف و نیز توسل به امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) برای محروم نماندن از فیض نماز اول وقت و...

از جمله اموری است که خواب مؤمن را همراه با هدف و انگیزه می‌کند و این توجه و هدف‌مندی در بیداری صبح تأثیرگذار خواهد بود. البته اگر بجا آوردن همه آداب خواب برای‌تان سخت است، به اندازه طاقت و توانایی انجام دهیم

تلقین های مفید در کاهش هیسترینگ
پس از نظر پیشگیری می توان گفت، امکان ابتلای نمازگزار واقعی به این قبیل اختلالات که ناشی از نیاز به توجه اطرافیان و غیر خدا می باشد، چیزی در حد صفر خواهد بود.

اما از نظر درمان باید به خاطر داشت که بیماران هیستریک، تلقین پذیرند و به همان سهولت که به تلقین های مضر جواب می دهند، به تلقین های مفید نیز پاسخ می دهند.(۳)

به این ترتیب تلقین های سازنده روانی توأم با نماز، به خصوص تلقینی که بوسیله نماز انسان در مقابل مهربان ترین، دلسوزترین و متوجه ترین و در عین حال تواناترین و موثرترین و قدرتمندترین موجود هستی به وجود می آید، می توانند به عنوان درمانگر این قبیل اختلالات مطرح باشند،

زیرا با تکرار نمازهای یومیه، نمازگزار می آموزد برای آن که بتواند رحمت بیکران خالق آفرینش را به سمت خود متوجه سازد، چاره ای ندارد جز آن که دستورات سعادت بخش او را اجرا کند و در صدر این دستورات این است که پیوسته به اقامه نماز بپردازد.

به قول حافظ شیرین سخن:


هر چند که ادامه همین سیر و سلوک عاشقانه و تبادل عشق و محبت میان عابد و معبود در نماز سبب می شود، انسان به جایی برسد که حد آن برای ذهن ها و اندیشه های حقیر و کوچک ما گنهکاران، غیر قابل تصور است.

نکته عملی از زندگی آیة الله بهجت در اهمیت توسل و نماز شب
نماز شب یا گریه بر سیدالشهدا علیه‌السلام 
حجت‌الاسلام سید محمدباقر شفتی رحمه‌اللّه به نماز شب بسیار معتقد بود، به ایشان گفتند: چرا مقداری صبر نمی‌کنید تا جمعیت زیادی برای درک فیض جماعت حاضر شوند؟ در جواب فرمودند:

«در میان مستحبات افضل از نماز شب سراغ ندارم»؛، قطعاً کسانی که در نماز جماعت ایشان شرکت می‌کردند نماز شب را هم می‌خواندند، و با این کار مردم را به نماز شب وادار می‌کرد.

بنده خیال می‌کنم فضیلت بکاء بر سیدالشهدا علیه‌السلام بالاتر از نماز شب باشد؛ زیرا نماز شب عمل قلبی صرف نیست، بلکه کالقلبی است، ولی حزن و اندوه و بکاء، عمل قلبی۱ است، به‌حدی که بکاء و دمعه (اشک چشم) از علائم قبولی نماز وتر است.(در محضر بهجت، ج۱، ص ۲۱۶)

جایی که پیشوای سوم شیعیان، حضرت ابا عبد الله الحسین (ع) ، در دعای شریف عرفه آن را این گونه ترسیم می کنند:
انت الذی ازلت الاغیار عن قلوب احبائک حتی لم یحبوا سواک و لم یلجئوا الی غیرک (۴)
بار پروردگار! تو همان کسی هستی که اغیار و نامحرمان را از صحنه دل عاشقانت، چنان دور نمودی که آنان به جز تو دیگری را دوست نداشته باشند و به غیر تو پناه نبرند.

نتیجه:
نتیجه آن شد که یاد خدا و ایمان به او مهمترین راهکار درمان هیستریک است این مهم در اذکار و اعمال نماز،  مانع بروز اختلالات هیستریکی می‌شود. تلقین مفید، خواب کافی، دور از آشفتگی، و اضطراب و تقوای الهی و انجام عباداتی دیگر همه از آثار و و فواید نماز بر اختلالات هیستریک می باشد و فرد را به سمت رضای الهی و دوری از اعمال ناپسند مانند هیستریک سوق می‌دهد..البته رجوع به پزشک روان درمان نیز یکی دیگر از راهکارهای درمان هیستریک و تشخیص اختلال هیستری می باشد.
 

پی نوشت :

(۱) مطالب علمی این مقاله، از جلد دوم ترجمه فارسی روانپزشکی کاپلان ـ سادوک تهیه شده است.
(۲) روانپزشکی لینفورد ـ ریس . مقاله هیستری، ترجمه دکتر ابراهیم تقوی، صفحه ۲۹۰
(۳) منبع قبلی- صفحه ۲۹۱
(۴) مفاتیح الجنان ـ حاج شیخ عباس قمی (ره) ، دعای عرفه ، ضمنا برای مشاهده جلوه هایی نورانی از مناجات عاشقانه امامان معصوم (ع) مراجعه کنید به مناجات "خمس عشر" در کتاب شریف مفاتیح الجنان.
 

منبع:

https://bahjat.ir/fa/content/819
https://ravanaramclinic.com
https://civilica.com/doc/1297662/
https://honarehzendegi.com/fa/Hysteria
https://fa.wikipedia.org/wiki/

https://drakhosravi.com

https://www.khuisf.ac.ir/ShowPage.aspx?page_=form&lang=1&sub=153&PageId=8969&tempname=namaz
http://www.sibtayn.com
https://civilica.com/doc/669139/
* نویسنده بخشی از این مقاله: دکتر مجید ملک محمدی
*این مقاله در تاریخ 05/10/ 1401 بروزرسانی شده است